ब्रह्मानंद राजपूत

ब्रह्मानंद राजपूत

लेखक के कुल पोस्ट: 165

लेखक - ब्रह्मानंद राजपूत - के पोस्ट :

समाज

शिक्षा का व्यवसायीकरण और बाजारीकरण देश के समक्ष बड़ी चुनौती

/ | Leave a Comment

05 सितंबर 2019 शिक्षक दिवस पर विशेष शिक्षक समाज में उच्च आदर्श स्थापित करने वाला व्यक्तित्व होता है। किसी भी देश या समाज के निर्माण में शिक्षा की अहम् भूमिका होती है, कहा जाए तो शिक्षक समाज का आइना होता है। हिन्दू धर्म में शिक्षक के लिए कहा गया है कि आचार्य देवो भवः यानी कि शिक्षक या आचार्य ईश्वर के समान होता है। यह दर्जा एक शिक्षक को उसके द्वारा समाज में दिए गए योगदानों के बदले स्वरुप दिया जाता है। शिक्षक का दर्जा समाज में हमेशा से ही पूज्यनीय रहा है। कोई उसे गुरु कहता है, कोई शिक्षक कहता है, कोई आचार्य कहता है, तो कोई अध्यापक या टीचर कहता है ये सभी शब्द एक ऐसे व्यक्ति को चित्रित करते हैं, जो सभी को ज्ञान देता है, सिखाता है और जिसका योगदान किसी […]

Read more »

स्‍वास्‍थ्‍य-योग

योग से खत्म होती है मनुष्य के अन्दर की नकारात्मकता

/ | Leave a Comment

योग से खत्म होती है मनुष्य के अन्दर की नकारात्मकता (‘‘अंतर्राष्ट्रीययोगदिवस’’ 21 जून 2019 परविशेष) हरसालअंतर्राष्ट्रीययोगदिवस 21 जूनकोमनायाजाताहै।इससालपूरेविश्वमेंपंचम अंतर्राष्ट्रीययोगदिवसमनायाजाएगा।भारतदेशमेंयोगदिवसकाएकअपनाहीअलगमहत्त्वहै।योगभारतीयप्राचीनसंस्कृतिकीपरम्पराओंकोसमाहितकरताहै।भारतदेशमेंयोगकाप्राचीनसमयसेहीअहमस्थानहै।पतंजलीयोगदर्शनमेंकहागयाहैकि– योगश्चित्तवृत्तनिरोधःअर्थात्चित्तकीवृत्तियोंकानिरोधहीयोगहै।दूसरेशब्दोंमेंकहाजाएतोह्रदयकीप्रकृतिकासंरक्षणहीयोगहै।जोमनुष्यकोसमरसताकीऔरलेजाताहै।योगमनुष्यकीसमताऔरममताकोमजबूतीप्रदानकरताहै।यहएकप्रकारकाशारारिकव्यायामहीनहींहैबल्किजीवात्माकापरमात्मासेपूर्णतयामिलनहै।योगशरीरकोतोस्वस्थ्यरखताहैहीइसकेसाथ–साथमनऔरदिमागकोभीएकाग्ररखनेमेंअपनायोगदानदेताहै।योगमनुष्यमेंनये–नयेसकारात्मकविचारोंकीउत्पत्तिकरताहै।जोकिमनुष्यकोगलतप्रवृतिमेंजानेसेरोकतेहैं।योगमनऔरदिमागकीअशुद्धताकोबाहरनिकालकरफेंकदेताहै। साथ-साथ योग से मनुष्य के अन्दर की नकारात्मकता खत्म होती है।योगव्यक्तिगतचेतनाकोमजबूतीप्रदानकरताहै।योगमानसिकनियंत्रणकाभीमाध्यमहै।हिन्दूधर्म, बौध्दधर्मऔरजैनधर्ममेंयोगकोआध्यात्मिकदृष्टिसेदेखाजाताहै।योगमनऔरदिमागकोतोएकाग्ररखताहैहीसाथहीसाथयोगहमारीआत्माकोभीशुध्दकरताहै।योगमनुष्यकोअनेकबीमारियोंसेबचाताहैऔरयोगसेहमकईबीमारियोंकाइलाजभीकरसकतेहैं।असलमेंकहाजातेतोयोगजीवनजीनेकामाध्यमहै। श्रीमद्भागवतगीतामेंकईप्रकारकेयोगोंकाउल्लेखकियागयाहै।भगवदगीताकापूराछठाअध्याययोगकोसमर्पितहै।इसमेयोगकेतीनप्रमुखप्रकारोंकेबारेमेंबतायागयाहै।इसमेंप्रमुखरूपसेकर्मयोग, भक्तियोगऔरज्ञानयोगकाउल्लेखकियागयाहै।कर्मयोग– कार्यकरनेकायोगहै।इसमेंव्यक्तिअपनेस्थितिकेउचितऔरकर्तव्योंकेअनुसारकर्मोंकाश्रद्धापूर्वकनिर्वाहकरताहै।भक्तियोग–  भक्तिकायोग।भगवान्केप्रतिभक्ति।इसेभावनात्मकआचरणवालेलोगोंकोसुझायाजाताहै।औरज्ञानयोग– ज्ञानकायोगअर्थातज्ञानअर्जितकरनेकायोग।भगवतगीताकेछठेअध्यायमेंबतायेगएसभीयोगजीवनकाआधारहैं।इनकेबिनाजीवनकीकल्पनानहींकीजासकती।भगवद्गीतामेंयोगकेबारेमेंबतायागयाहैकि – सिद्दध्यसिद्दध्योसमोभूत्वासमत्वंयोगउच्चते।अर्थात्दुःख–सुख, लाभ–अलाभ, शत्रु–मित्र, शीतऔरउष्णआदिद्वन्दोंमेंसर्वत्रसमभावरखनायोगहै।दुसरेशब्दोंमेंकहाजाएतोयोगमनुष्यकोसुख–दुःख, लाभ–अलाभ, शत्रु–मित्र, शीतऔरउष्णआदिपरिस्थितिओंमेंसामानआचरणकीशक्तिप्रदानकरताहै।भगवान्श्रीकृष्णनेगीतामेंएकस्थलपरकहाहै ‘योगःकर्मसुकौशलम’ अर्थातयोगसेकर्मोमेंकुशलताआतीहैं।वास्तवमेंजोमनुष्ययोगकरताहैउसकाशरीर, मनऔरदिमागतरोताजारहताहै।औरमनुष्यप्रत्येककाममनलगाकरकरताहै। 27 सितंबर 2014 कोप्रधानमंत्रीनरेंद्रमोदीनेसंयुक्तराष्ट्रमेंअपनेपहलेसंबोधनमेंअंतरराष्ट्रीययोगदिवसमनानेकीजोरदारपैरवीकीथी।इसप्रस्तावमेंउन्होंने 21 जूनको ‘‘अंतरराष्ट्रीययोगदिवस’’ केरूपमेंमान्यतादिएजानेकीबातकहीथी।मोदीकीइसपहलका 177 देशोंनेसमर्थनकिया।संयुक्तराष्ट्रमहासभाके 69वेंसत्रमेंइसआशयकेप्रस्तावकोलगभगसर्वसम्मतिसेस्वीकारकरलिया।और 11 दिसम्बर 2014 कोकोसंयुक्तराष्ट्रमें193 सदस्योंद्वारा 21 जूनको ‘‘अंतर्राष्ट्रीययोगदिवस’’ कोमनानेकेप्रस्तावकोमंजूरीमिली।प्रधानमंत्रीमोदीकेइसप्रस्तावको 90 दिनकेअंदरपूर्णबहुमतसेपारितकियागया, जोसंयुक्तराष्ट्रसंघमेंकिसीदिवसप्रस्तावकेलिएसबसेकमसमयहै।पहलाअंतर्राष्ट्रीययोगदिवस 21 जून 2015 कोमनायागयाऔरपूरेविश्वमेंधूमधामसेमनायागया।इसदिनकरोड़ोंलोगोंनेविश्वमेंयोगकियाजोकिएकरिकॉर्डथा। योगदिवसमें ‘सूर्यनमस्कार’ व ‘ओम’ उच्चारणकाकुछमुस्लिमसंगठनविरोधकरतेरहेहैं।असलमेंकहाजाएतो ‘ओम’  शब्दयोगकेसाथजुड़ाहुआहै।इसेविवादमेंतब्दीलकरनादुर्भागयपूर्णहै।लेकिनइसेहरकिसीपरथोपाभीनहींजासकता।इसलिएयोगकरतेसमयलोगोंको ‘ओम’  उच्चारणकोअपनीधार्मिकमान्यताकीआजादीकेअनुसारप्रयोगकरनाचाहिए।अगरकिसीकाधर्मओमउच्चारणकीआजादीनहींदेतातोउन्हेंबिनाओमजापकेयोगकरनाचाहिए।लेकिनयोगकोकिसीएकधर्मसेजोडकरविवादपैदानहींकरनाचाहिए।आजकेसमयमेंयोगकोभारतकेजन–जनतकयोगकोपहुँचानेमेंयोगगुरुबाबारामदेव, आध्यात्मिकगुरुश्रीश्रीरविशंकरसहितअनेकोंऐसेमहापुरुषोंकाअहम्योगदानहै।इनकेयोगकेक्षेत्रमेंयोगदानकीवजहसेहीआजभारतकेघर–घरमेंप्रतिदिनयोगहोताहै। भगवद्गीताकेअनुसार – तस्माद्दयोगाययुज्यस्वयोगःकर्मसुकौशलम।अर्थात्कर्त्व्यकर्मबन्धकनहो, इसलिएनिष्कामभावनासेअनुप्रेरितहोकरकर्त्तव्यकरनेकाकौशलयोगहै।योगकोसभीलोगोंकोसकारात्मकभावसेलेनाचाहिए।कोईभीधर्म–सम्प्रदाययोगकीमनाहीनहींकरता।इसलिएलोगोंकोयोगकोविवादमेंनहींघसीटनाचाहिए।योगबुध्दिकुशग्रबनाताहैऔरसंयमबरतनेकीशक्तिदेताहै।योगकीजितनीधार्मिकमान्यताहै।उतनाहीयोगस्वस्थ्यशरीरकेलिएजरूरीहै।योगसेशरीरतोस्वस्थ्यरहताहैहीसाथहीसाथयोगचिंताकेभावकोकमकरताहै।औरमनोबलभीमजबूतकरताहै।योगमानसिकशान्तिप्रदानकरताहैऔरजीवनकेप्रतिउत्साहऔरऊर्जाकासंचारकरताहै।योगमनुष्यमेंसकारात्मकतातोबढाताहैही, साथहीसाथशरीरकीप्रतिरोधकक्षमताभीबढाताहै।इसलिएलोगोंकोइसतनावभरेजीवनसेमुक्तिपानेकेलिएयोगकरनाचाहिए।औरदूसरेलोगोंकोभीप्रेरितकरनाचाहिए।जिससेकिअधिकसेअधिकलोगोंकोइसकालाभमिलसके। – ब्रह्मानंद राजपूत, आगरा. (Brahmanand Rajput) Dehtora, Agra On twitter @33908rajput On facebook – facebook.com/rajputbrahmanand E-Mail- brhama_rajput@rediffmail.com Mob/ WhatsApp – 08864840607

Read more »